بررسی تاثیر خشکی بر گندم بخش هفتم

بررسی تاثیر تنش خشکی بر گندم و استراتژیها و شاخص های مختلف تحمل به آن (بخش هفتم و پایانی)

همبستگی صفات

همبستگی صفات در اصلاح نباتات مبین میزان و نوع روابط ژنتیکی یا غیر ژنتیکی دو یا چند صفت می باشد. همانگونه که فنوتیپ خود ناشی از اثرات ژنتیکی و محیط است، ضریب همبستگی فنوتیپی نیز به ضرایب همبستگی ژنوتیپی و محیطی تفکیک می شود. چنانجه همبستگی ژنتیکی وجود داشته باشد، انتخاب برای یک صفت منجر به تغییراتی در صفت یا صفات دیگر می شود که به این پدیده اصطلاحا روابط همبستگی گفته می شود (رضائی، 1373). بسیاری از خصوصیات مهم گیاهان زراعی تابع روابط همبستگی می باشند. برآورد همبستگی های فنوتیپی و ژنوتیپی بین صفات مختلف گیاهان زراعی زمانی که انتخاب بر اساس دو یا چند صفت به طور همزمان و بر مبنای شاخص انتخاب صورت می گیرد حائز اهمیت است (رضائی، 1373؛ اتاندو و اپنشاو، 1992). از آنجایی که همبستگی ژنتیکی ممکن است حاصل پیوستگی ژنها، پلیوتروپی و یا اثرات تکمیل کنندگی ژنها باشد، آگاهی از روابط ژنتیکی مشترک بین صفات مختلف مورد توجه قرار می گیرد. با استفاده از اطلاعات حاصل از مطالعه همبستگی های بین صفات می توان بر مبنای بعضی از صفات به عنوان شاخص انتخاب، نسبت به گزینش برای صفات دیگر اقدام نمود (فالکنر، 1980). شارما و همکاران (1991) در مطالعه قابلیت ترکیب پذیری شاخص برداشت گندم تاکید نمودند که همبستگی های بالا بین شاخص برداشت و دیگر صفات زراعی حاکی از آن است که انتخاب برای شاخص برداشت می تواند تغییرات مثبتی را در صفات عملکرد دانه، زودرسی و کوتاهی گیاه ایجاد نماید. همبستگی بین شاخص برداشت با عملکرد دانه 0/51 ، عملکرد بیولوژیک 0/23 ، تعدا سنبله در متر مربع 0/4 ، تعداد دانه در سنبله 0/13 ، وزن دانه 0/17 ، ارتفاع بوته 0/63- و با روز تا سنبله دهی 0/88- بود.

انتخاب ارقام مطلوب بر مبنای اجزاء عملکرد از دیرباز مورد توجه و استفاده بهنژادگران بوده است. اجزاء عملکرد خصوصیاتی هستند که همبستگی بالایی با عملکرد داشته، قابلیت توارث بالایی دارند واندازه گیری آنها تا حدودی ساده و دقیق تر می باشد. انتخاب بر مبنای اجزاء عملکرد نوعی انتخاب بر مبنای شاخص است که عمدتاً مبتنی بر ضرایب همبستگی بین صفات مورفولوژیکی با یکدیگر و با با عملکرد دانه است (رضائی، 1373). با کاهش تعداد دانه در سنبله گندم، امکان افزایش وزن دانه وجود دارد. از طرفی، تعداد دانه و وزن دانه هر یک اثر مستقیمی بر عملکرد دانه خواهند داشت، که از طریق ضرایب همبستگی قابل بررسی است. علاوه بر این تعداد دانه از طریق وزن دانه و وزن دانه از طریق تعداد دانه اثرات غیر مستقیمی را بر عملکرد اعمال می نمایند (شارما و همکاران، 1991).

عبدالصبور و همکاران (1996) با استفاده از 6 ژنوتیپ گندم به تجزیه ژنتیکی تلاقی های دای آلل پرداخت. در این مطالعه همبستگی مثبت و معنی داری بین عملکرد دانه در بوته و طول سنبله(0/44)، عملکرد دانه در بوته و تعداد دانه در سنبله(0/59) و عملکرد دانه در بوته و وزن 100 دانه(0/34) مشاهده شد. همبستگی ژنتیکی بین ارتفاع و طول سنبله 0/31 ، طول سنبله و تعداد دانه در سنبله 0/3 ، طول سنبله و وزن 100 دانه 0/36- و وزن 100 دانه و ارتفاع 0/1 گزارش گردید.

ایکرم الحق و تاناچ (1991) در مطالعه عملکرد و برخی از صفات زراعی گندم دوروم همبستگی مثبت و معنی داری بین ارتفاع بوته و طول سنبله(0/53) و ارتفاع بوته و طول آخرین میانگره(0/9) مشاهده نمود. همبستگی عملکرد دانه با صفات تعداد سنیلچه در سنبله 0/73 ، طول سنبله 0/48 ، تعداد سنبله در بوته 0/64 ، طول پدانکل 0/28 ، ارتفاع 0/44 ، وزن هزار دانه 0/77 ، وزن دانه در سنبله 0/9 و تعداد دانه در سنبله 0/73 گزارش گردید.

سیدول و همکاران (1976) در مطالعه خود بر روی ارقام زمستانه گندم نان، همبستگی های ژنوتیپی و فنوتیپی مثبت و معنی داری را بین صفات تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد دانه در سنبلچه مشاهده نمودند. همچنین همبستگی منفی بین وزن هزار دانه و تعداد سنبله و نیز بین وزن هزار دانه و تعداد دانه در سنبله مشاهده شد.

اهدائی (1372) در بررسی های گلخانه ای نشان دادند که تحت شرایط بدون تنش یک رابطه منفی  بین بازدهی تعرق و شاخص برداشت وجود دارد. وجود چنین رابطه منفی ایجاب می کند که در برنامه های اصلاحی، انتخاب همزمان باید برای بازدهی تعرق و شاخص برداشت صورت گیرد. چنین روابطی ممکن است بین سایر صفاتی که می توانند روی عملکرد دانه تحت شرایط تنش خشکی مؤثر باشند وجود داشته باشد.

ناشیت و همکاران (1991) در آزمایشی که روی 210 لاین اصلاح شده در شرایط تنش خشکی انجام دادند دریافتند که تحت شرایط تنش، عملکرد دانه همبستگی بالائی با زودرسی، مکانیزم لوله شدن برگ، تعداد پنجه های بارور، طول پدانکل و تعداد بذر در خوشه دارد.

پسی تی و همکاران (1993) در مطالعه ای که به منظور بررسی تغییرات برگ پرچم و رابطه آن با عملکرد و تحمل به خشکی بر روی 90 رقم بومی گندم دوروم انجام دادند، هیچگونه رابطه ای بین تغییرات سطح برگ پرچم با تحمل به خشکی و عملکرد مشاهده نکردند.

نس (1973) به هدف یافتن ارتباط بین صفات مرفولوژیک و استفاده از آنها در انتخاب برای افزایش عملکرد صفات متعددی از 22 واریته گندم بهاره را در دو سال مورد بررسی قرار داد و انتخاب برای سه صفت شاخص برداشت، عملکرد دانه در بوته و تعداد سنبله در بوته را جهت افزایش عملکرد در واحد سطح پیشنهاد نمود.

مثل ماهی شاداب
مثل سبزه زیبا
مثل سمنو شیرین
مثل سنبل خوشبو
مثل سیب خوش رنگ
و مثل سکه با ارزش باشید

عیدتان پیش پیش مبارک

بررسی تاثیر تنش خشکی بر گندم و استراتژیها و شاخص های مختلف تحمل به آن (بخش هفتم و پایانی)

بررسی تاثیر تنش خشکی بر گندم و استراتژیها و شاخص های مختلف تحمل به آن (بخش ششم)

بررسی تاثیر تنش خشکی بر گندم و استراتژیها و شاخص های مختلف تحمل به آن (بخش پنجم)

بررسی تاثیر تنش خشکی بر گندم و استراتژیها و شاخص های مختلف تحمل به آن (بخش چهارم)

بررسی تاثیر تنش خشکی بر گندم و استراتژیها و شاخص های مختلف تحمل به آن (بخش سوم)

بررسی تاثیر تنش خشکی بر گندم و استراتژیها و شاخص های مختلف تحمل به آن (بخش دوم)

بررسی تاثیر تنش خشکی بر گندم و استراتژیها و شاخص های مختلف تحمل به آن (بخش اول)